Cerkwie łemkowskie to takie miejsca w Beskidzie Niskim, które koniecznie trzeba zobaczyć. Wiekowe i z duszą. Nie dziwi więc fakt, że aż osiem z nich, znajdujących się w Polsce, wpisano na listę światowego dziedzictwa kulturowego. Co ciekawe, nie było to tak dawno, bo zaledwie 5 lat temu!
Zdajemy sobie sprawę, że niewiele osób miało okazję zobaczyć cerkwie łemkowskie. Beskid Niski nie jest najczęściej wybieranym kierunkiem przez turystów (co, w zasadzie, uznajemy za ogromną zaletę tego miejsca). W poprzednim wpisie opowiadaliśmy o religii Łemków oraz opisaliśmy budowę cerkwi typu zachodniołemkowskiego. Jeśli nie mieliście okazji go przeczytać to zachęcamy do nadrobienia lektury, ponieważ łatwiej będzie Wam zrozumieć o czym mowa w niniejszym poście. Bo dziś przybliżymy Wam krótką historię pięciu cerkwi, z czego trzy z nich to właśnie te najbardziej okazałe, bo należące do UNESCO.
Cerkiew w Brunarach Wyżnych
O Brunarach wspominaliśmy już w poprzednim wpisie z tej serii, gdzie opisywaliśmy budowę ikonostasu. Jest to cerkiew typu zachodniołemkowskiego, choć jej wygląd nieco różni się od tych – powiedzmy – sztandarowych z powodu jej późniejszych przekształceń.
Cerkiew w Brunarach pw. Świętego Michała Archanioła położona jest nad rzeka Białą. Jest o tyle wyjątkowa, że wpisana została na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego. Jej początki sięgają aż XVII wieku. Pierwsza świątynia została zbudowana w 1616r., natomiast tę którą możemy podziwiać po dziś dzień jest z 1797r. Pomimo tylu lat zachowało się w niej wiele fascynujących przedmiotów.
To, co zasługuję na uwagę to wspomniany wcześniej barokowy ikonostas, pochodzący z XVIII wieku. Dwa ołtarze (Pieta oraz Przemienienie Pańskie) pochodzą jeszcze z XVII w. Uwagę zwraca też barokowa ambona, na której namalowane są postacie ewangelistów. To co może zachwycić to także przepiękna polichromia ornamentalna, której najstarsze, osiemnastowieczne fragmenty znajdują się w nawie.
Cerkiew można zwiedzać:*
Od maja do października
środa: 9-17
czwartek – sobota: 9-18
niedziela i święta: 12-17
Od listopada do kwietnia
Zwiedzanie możliwe po wcześniejszym kontakcie telefonicznym lub mailowym:
Plebania – 18/351 67 76; Przewodnik Pani Patrycja Bochenek – tel. 536 723 418; parafia@brunary.pl
źródło: parafia.brunary.pl
Cerkiew w Hańczowej
Cerkiew pw. Opieki Bogurodzicy (Pokrow), którą możemy obecnie podziwiać pochodzi z pierwszej lub drugiej połowy XIX wieku (w zależności od źródła). Co ciekawe, najstarszy fragment tej cerkwi datowany jest na 1644 rok. Jest to drewniana tablica fundacyjna, na której widnieje napis „Lazar Hancowski istawen […] ovistos ano do… 1644”. Ponadto, pod podłogą odkryto fundamenty z XVI/XVII wieku! Interesujący jest również fakt, że na deskach izbicy namalowane są tarcze zegara, ponieważ parafia była zbyt biedna by zakupić prawdziwe. W jej wnętrzu znajduje się kompletny, dziewiętnastowieczny ikonostas. Z tego samego okresu pochodzi polichromia ornamentalno-figuralna. Po wysiedleniach podczas akcji „Wisła” cerkiew przejęta została przez Kościół rzymskokatolicki. W międzyczasie, po potężnej wichurze, cerkiew została pozbawiona jednej kopuły oraz groziło jej zawalenie. Kiedy Łemkowie zaczęli powracać do swoich domów w Hańczowej postanowili zaopiekować się świątynią i ją odbudować. Dzięki temu nie powtórzyła losów wielu innych cerkwi z Beskidu Niskiego i możemy zwiedzać ją aż do teraz.
Cerkiew w Kwiatoniu
Cerkiew św. Paraskewy w Kwiatoniu to kolejna cerkiew, która została wpisana na listę UNESCO. Jest ona typu zachodniołemkowskiego i uważana jest za jedną z najpiękniejszych cerkwi tego stylu.
Cerkiew pochodzi z pierwszej połowy XVII wieku. Natomiast znana jest dokładna data powstania wieży. Na jednej z jej belek widnieje rok 1743 i jest to najstarsza wieża cerkiewna z wszystkich na tym terenie.
Po wejściu do środka od razu rzuca się w oczy przepiękny ikonostas z 1904 roku. Ponadto, w tej świątyni możemy oglądać polichromię z 1811 r., która robi ogromne wrażenie. Interesujący jest fakt, że na jednej z balustrad chóru, w trakcie prac konserwatorskich, zauważono fragmenty ikon z poprzedniego ikonostasu. Prawdopodobnie pochodzą one z 1600 roku!
Cerkiew w Kwiatoniu można zwiedzać w następujące dni:*
Poniedziałek – Wtorek – dyżur telefoniczny: 18 351 61 87 lub 660 105 342
Środa: 9.00 – 17.00; przerwa 13.00 – 13.30
Czwartek – Sobota: 9.00 – 18.00, przerwa 13.00 – 13.30
Niedziela: 12.00 – 17.00. Kontakt z przewodnikiem P. Janem Hyrą: 18 351 61 87 lub 660 105 342, janhyra@interia.eu.
* źródło: parafiauscie.pl
Cerkiew w Skwirtnem
Cerkiew pw. Świętych Kosmy i Damiana została wybudowana w 1837 r. Znajduje się na małopolskim Szlaku Architektury Drewnianej. Jest to cerkiew typu zachodniołemkowskiego. Na pierwszy rzut oka wygląda tak jak poprzednie świątynie przez nas opisane. Jednak możecie dojrzeć różnicę w zewnętrznej budowie nawy i prezbiterium. Nie posiadają one charakterystycznych cebulastych bań (zwanych czasem hełmami).
W środku nie ma także typowego dla cerkwi ikonostasu, jest za to współczesna przegroda zrobiona na jego wzór. Niewiele pozostało z istniejącego wcześniej ikonostasu (XVIII/XIX wiek). Zachowały się jedynie ikony Matki Bożej z Dzieciątkiem oraz Chrystusa Pantokratora, które wiszą na ścianach nawy. Na uwagę zasługuje również polichromia z 1900 r. i krzyż procesyjny z XIX w., który obecnie znajduje się w przedsionku.
Cerkiew w Skwirtnem można zwiedzać:*
Czwartek, Piątek i Sobota: 9.00 – 18.00; przerwa 13.00 – 13.30
Niedziela: 12:00-17:00
*źródło: parafiauscie.pl
Cerkiew w Owczarach
Cerkiew pw. Opieki Matki Bożej (inaczej Bogurodzicy) w Owczarach wzniesiono w 1653 r., co czyni ją jedną z najstarszych tego typu świątyń na Łemkowszczyźnie. Wpisana jest na listę światowego dziedzictwa kulturowego UNESCO oraz znajduje się na szlaku architektury drewnianej. Ponadto, została doceniona przez Prix Europa Nostra i otrzymała nagrodę dla najlepiej utrzymanego budynku zabytkowego.
Cerkiew jest typu zachodniołemkowskiego i możliwe, że już sami potrafilibyście to ocenić, bo jest bardzo podobna do jej poprzedniczek. Wieża została dobudowana ponad sto lat po powstaniu cerkwi. W konsekwencji, wieża wygląda jakby była wbudowana w babiniec, gdzie w innych cerkwiach widać wieżę jako całkowicie odrębną konstrukcję. Prezbiterium całkowicie przebudowano już w 1701 roku. W środku możemy podziwiać osiemnastowieczny ikonostas. W wnętrzu znajdują się także ołtarze boczne z ikonami takich osób jak św. Mikołaj, Matka Boża oraz Chrystus. Ikona przedstawiająca Chrystusa pochodzi z 1664 r. i znajdowała się ona wcześniej na starszym ikonostasie.
Tym sposobem zakończyliśmy drugi post z tego cyklu. Już teraz zapraszamy na jego trzecią odsłonę, gdzie pokażemy następne pięć cerkwi. Cerkwie łemkowskie to najpiękniejsza wizytówka łemkowszczyzny. Śmiemy nawet twierdzić, że jeśli nigdy nie widziałeś choć jednej to tak jakbyś nigdy nie był w Beskidzie Niskim.
Która z przedstawionych cerkwi w tym wpisie najbardziej Cię zainteresowała?
A może znajdzie się ktoś kto dzięki nam wybierze się na zwiedzanie tych obiektów?
Czekamy na Wasze odpowiedzi! 🙂
Do zobaczenia na szlaku!
K&K
Tekst: Krystian
Zdjęcia: Karina
Nie miałam okazji odwiedzić tych rejonów.
Będę niedługo całkiem niedaleko, może zahaczę. W ogóle lubię takie klimaty i ciągnie mnie do nich, przypominają mi się moje pierwsze podróże i ekstra szalone wspomnienia 🙂
Jeżeli tylko masz okazję je zobaczyć to gorąco Cię do tego zachęcamy 🙂 Robią wrażenie, dla nas na pewno większe niż kościoły katolickie, są całkiem inne i wyzwalają inne emocje.
To jest post wprost adresowany do mnie. Wchodzę do wszystkich budowli religijnych na świecie, często dodaję stories z cerkwi w moim rodzinnym mieście. Ta atmosfera i nutka tajemniczości…
Tajemniczość to bardzo trafne słowo w odniesieniu do cerkwi 🙂 Cieszymy się, że udało nam się trafić z wpisem w Twoje zainteresowania 😉
Wszystkie cerkwie uwielbiam i każda mi się podoba.Kilka lat temu będąc w Krynicy Górskiej wybrałam się na przejażdżkę po okolicznych wioskach.Niestety większośc cerkwi była zamknięta. Można było sobie popatrzec tylko przez kraty na wnętrza.
W ubiegłym roku trochę jeździlismy po południowej Polsce i też udało nam się zobaczyc cerkwie.
Te cerkwie typu zachodniołemkowskiego przepiękne.
Gdzie jestem to szukam cerkwi, odkryłam piękną w Niceii, w górach Piryn trafiliśmy na wielkie pola krokusów,a wśród nich mała ,cudna cerkiewka.
Nawet w moich rodzinnych stronach jest cerkiewka,niedaleko Wałbrzycha, w Sokołowsku.
Tak więc widzicie, mam tzw. fisia na punkcie cerkwi.
Super, że je pokazujecie!
Pozdrawiam-)
Faktycznie wiele takich obiektów udało Ci się zobaczyć 🙂 I my również nie zawsze mieliśmy okazję zajrzeć do środka wszystkich cerkwi. Czasem na zwiedzanie trzeba się umawiać telefonicznie, a czasem trzeba po prostu trafić w odpowiednią godzinę .
Zaskakujące, jak te cerkwie są do siebie podobne… Czy tylko ja mam takie wrażenie?
Są, są 😉 Tak jak jest napisane we wpisie, są to cerkwie typu zachodniołemkowskiego.